Ende me letra dhe pritje / Digjitalizimi mbetet vetëm në letër

Procesi i digjitalizimit të shërbimeve publike në Maqedoninë e Veriut nisi në fillim të viteve 2000, mirëpo përkundër rezultateve të caktuara akoma mbetet shumë punë për arritje më të mëdha. Qytetarët ende presin në radhë në sportele, letra shpërdorohet dhe të gjitha institucionet ende nuk janë të digjitalizuara në një sistem të vetëm dhe ofrojnë një numër të vogël shërbimesh elektronike.

Mjaft shërbime në institucione të ndryshme, përfshijnë njerëz, përdorin letër dhe presin në sportele ku ka pasur radhë pothuajse të vazhdueshme për vite me radhë, në vend që t’i marrin ato në formë elektronike. Lehtësimi i procedurave mund të kishte ndodhur nëse autoritetet do të kishin zbatuar digjitalizimin që kanë premtuar vazhdimisht.

BUROKRACIA

Pra, në vend që të eliminohet burokracia, qytetarët vazhdojnë të humbasin kohë, para dhe nerva për të marrë shërbime të shumta administrative. “Pas digjitalizimit të ngadaltë të institucioneve shtetërore qëndrojnë disa faktorë, më të spikaturit prej të cilëve janë mospërputhja e kuadrit ligjor, mungesa e një strategjie për teknologjinë informatike dhe mospërputhja në përdorimin dhe promovimin e zgjidhjeve ekzistuese, siç është portali kombëtar për shërbimet elektronike, i cili ofron një numër shumë të vogël shërbimesh elektronike reale, të cilat nga ana tjetër përdoren nga një numër shumë i vogël qytetarësh”, thonë nga Fondacioni Metamorfozis.

Organizatat e shoqërisë civile, si dhe auditorët, në raportet e tyre deklarojnë se problemet kryesore që lidhen me digjitalizimin e Maqedonisë janë se institucionet nuk janë të ndërlidhura në mënyrë elektronike, dhjetëra ligje nuk janë miratuar ende për të përshpejtuar digjitalizimin dhe niveli i shkrim-leximit digjital tek popullata është në një nivel të ulët, të cilin shteti duhet ta rrisë.

Sipas analizave të Metamorfozis, teknologjia digjitale në administratën publike duhet të lehtësojë proceset dhe ofrimin e shërbimeve publike, të zvogëlojë burokracinë dhe të lehtësojë punën e administratës publike. “Teknologjitë digjitale mundësojnë ndërtimin e institucioneve të hapura dhe transparente, rrisin mundësitë e qytetarëve për të komunikuar me institucionet, rrisin llogaridhënien e institucioneve ndaj publikut dhe mundësojnë pjesëmarrjen e qytetarëve në proceset e vendimmarrjes bazuar në informacion lehtësisht të arritshëm dhe mundësi për pjesëmarrje përmes mjeteve të ndryshme. Luftimi i korrupsionit është thelbësor për rritjen e besimit në institucione”, thonë nga Metamorfozis.

Digjitalizimi do të ulë gjithashtu kostot e administratës dhe qytetarëve, si dhe përdorimin e letrës, gjë që do të kontribuojë drejtpërdrejt edhe në mbrojtjen e mjedisit.

HALLET E BIZNESIT

Biznesi vlerëson se digjitalizimi më nuk është çështje e zgjedhjes, por një domosdoshmëri për punën me sukses të kompanive të avancuara. Edhe forumet e ndryshme po konstatojnë se Maqedonia mbetet prapa botës në aspektin e digjitalizimit. Në një prezantim në Konferencën e 24-të Vjetore të Bursës së Maqedonisë në Ohër, drejtoresha e “Casys”, Filomena Pljakovska-Asprovska, thotë se 95 për qind e kompanive në botë janë të digjitalizuara. Globi sa vjen e më tepër spikat me inteligjencë artificiale, automatizim, “iCloud” në vend të serverëve, tregti elektronike.

Në Maqedoni, i gjithë digjitalizimi është në zhvillim e sipër, por larg nivelit botëror. Kompanitë nuk kanë para, ligjet janë të vjetruara, ka rezistencë ndaj ndryshimeve, por ndoshta më e rëndësishmja, nuk ka njerëz që mund ta bëjnë modernizimin. “Studentët tanë më të mirë shpesh largohen për në Gjermani, Holandë, mbi 40 për qind e pozicioneve në IT nuk plotësohen. Çdo programues që largohet është një mundësi e humbur për digjitalizim”, thotë Filomena Pljakovska-Asprovska, nga Casys.

Megjithatë, jo gjithçka është kaq e zymtë. Ka shembuj të transformimit digjital të suksesshëm në vend, si në sektorin privat ashtu edhe në atë publik. Ka karta virtuale pagese, tregtia elektronike po zhvillohet me aplikacione pagese dhe shteti ofron mbi 200 shërbime që nuk kërkojnë të shkosh në sportel, por që mund të merren në mënyrë digjitale – nga certifikatat e pronës deri te certifikatat e lindjes.

Megjithatë, kjo nuk mjafton. Duhet të fillojmë me hapa të vegjël dhe të investojmë te njerëzit. Pra, shërbimet digjitale duhet të jenë të kuptueshme dhe të lehta për t’u përdorur. Duke pasur parasysh se pritet që brenda 5 vitesh, 70 për qind e vendeve të punës do të kërkojnë njohuri digjitale, ne duhet të investojmë në këtë drejtim, shton ajo. “Kompletimi digjital nuk është luks, por një domosdoshmëri themelore. Ashtu siç pati fushata për shkrim-leximin në shekullin e 20-të, edhe në shekullin e 21-të tani duhet të ketë shkrim-lexim digjital – duke filluar me arsimin fillor dhe duke vazhduar me të nxënit gjatë gjithë jetës”, thekson Pljakovska-Asprovska.

EKZEKUTIVI PREMTON PËRMIRËSIME

Lidhur me shërbimet elektronike për qytetarët, ministri i dikasterit, Stefan Andonovski, thotë se qëllimi është që të gjitha shërbimet, apo shërbimet më të përdorura nga qytetarët, të jenë të disponueshme me një klikim. “Portali uslugi.gov.mk gjithashtu do ta ndjekë këtë proces, megjithëse ne filluam me një ridizajn vitin e kaluar. Çdo përmirësim i ri i portalit do të thotë thjeshtësim i pamjes dhe shërbime më të lehta dhe më të arritshme për qytetarët dhe kompanitë. Dhe kjo është një shenjë paralajmëruese e digjitalizimit të përgjithshëm të shërbimeve, që do të thotë se faza tjetër do të jetë digjitalizimi i marrëdhënies së sektorit të biznesit me shtetin”, vuri në dukje ai.

Në Samitin Digjital të Ballkanit Perëndimor, Ministri i Transformimit Digjital, Stefan Andonovski, prezantoi aplikacionin e ri kombëtar super m.Uslugi, duke e quajtur atë një “revolucion të mendjes dhe veprimit”.

Një super aplikacion do të thotë që aplikacioni do të përmbajë të gjitha shërbimet që shteti u ofron qytetarëve. Me mundësinë për të ruajtur dokumente elektronike, shërbimet më të përdorura, një kujtesë për afatet dhe një kuti postare elektronike. “Ky është një aplikacion i vetëm që e sjell shtetin në pëllëmbën e dorës suaj – një aplikacion për të gjitha dokumentet e rëndësishme, një aplikacion për gjithçka m.Uslugi është super-aplikacioni i ri dhe unik, i thjeshtë për t’u shkarkuar, shfletuar, regjistruar dhe përdorur”, tha Andonovski.

Aplikacioni m.Uslugi u lejon qytetarëve të kenë dokumentet e tyre më të rëndësishme, përfshirë kartën e identitetit, direkt në telefonin e tyre celular, me siguri dhe kontroll të plotë mbi të dhënat e tyre. Një kod QR ultra i sigurt lejon ndarjen e informacionit pa rrezik, duke përdorur enkriptim me standardet më të larta të sigurisë. Në fazën e parë, aplikacioni ofron dy nga shërbimet publike më të përdorura, sipas nevojave të qytetarëve. Siç theksoi ministri, ky është vetëm fillimi: “Çdo version i ri do të sjellë shërbime të reja dhe surpriza të reja për ju”, shtoi Andonovski.

Ai thotë se kur mori detyrën në Ministri , portali uslug.gov.mk kishte më pak se 110.000 përdorues, dhe aktualisht, tha Andonovski, numri ka arritur në 195.000 përdorues, që do të thotë se për një vit, një vit e dy ose tre muaj, kemi një dyfishim të numrit të përdoruesve në portal.

“Njëherësh do të vazhdohet në atë drejtim sepse qëllimi është të kem shërbime plotësisht të digjitalizuara deri në fund të mandatit, deri në vitin 2028”, shton Andonovski.

Aktualisht në portalin elektronik janë sjellë edhe shërbime që janë të dobishme për qytetarët dhe që shpesh ju nevojiten, siç është certifikata e shtetësisë ose certifikata e mosndëshkimit, të tre certifikatat – penale, kundërvajtjeje ose të dhëna penale. Njëherësh njihen të gjitha dokumentet nga portali kur i printoni, dhe janë plotësisht të vlefshme sikur të ishin dokumente që ofrohen me vulë. /Koha/